Xοσέ Μαρτί: Ο Φιλέλληνας Κουβανός

Ο Χοσέ Μαρτί

Ο Χοσέ Μαρτί ήταν πρωτεργάτης του πρώτου επαναστατικού αγώνα της Κούβας κατά της ισπανικής αποικιοκρατίας (1868-1898). Ήταν ο τελευταίος αντιαποικιακός πόλεμος που διεξήγαγαν οι λαοί της ηπείρου. Συνάμα ήταν και ο πρώτος ιμπεριαλιστικός πόλεμος. Αυτό γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες επενέβησαν ώστε να βάλουν χέρι στο νησί με οικονομικά και πολιτικά μέσα, την ίδια στιγμή που ο λαός του το απελευθέρωνε από την ωμή αποικιακή διακυβέρνηση.

Ο «απόστολος της επανάστασης», όπως τον αποκαλούν οι Κουβανοί, γεννήθηκε το 1853 και έπεσε στη μάχη ενάντια στα αποικιακά στρατεύματα το 1895. Ίδρυσε το πολιτικό κόμμα που τέθηκε επικεφαλής του αγώνα για την ανεξαρτησία, του Κουβανικού επαναστατικού Κόμματος.

Εκτός όμως από πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης, ο Μαρτί υπήρξε ποιητής και εκπαιδευτικός. Οι αντιλήψεις του για μια καθολική παιδεία, απελευθερωμένη από τον σχολαστικισμό, δεμένη με την πρακτική εργασία και παγκόσμια σε περιεχόμενο. Μια παιδεία όπου η ιστορία των ιθαγενών πληθυσμών της Αμερικής θα πάρει τη θέση της δίπλα στην αρχαία ελληνική ιστορία και την ιστορία των λαών της Ασίας. Βασική αντίληψη του Μαρτί ήταν ότι ο αγώνας για την άνοδο του πολιτιστικού επιπέδου του εργαζόμενου λαού ήταν προϋπόθεση και εγγύηση της ελευθερίας από την καταπίεση. Η εκπαιδευτική φιλοσοφία της Κούβας σήμερα στηρίζεται στις αντιλήψεις του.

Η εθνική ανεξαρτησία και η οργάνωση της οικονομίας με γνώμονα την ευημερία της εργαζόμενης πλειοψηφίας, η συναίσθηση της κοινής μοίρας όλων των καταπιεζόμενων ανθρώπων της αμερικανικής ηπείρου, η πίστη ότι οι δούλοι και οι πρώην δούλοι, οι γυναίκες και οι άνδρες που υπήρξαν τα υποζύγια των γαιοκτημόνων και των κατακτητών θα είναι οι πρωτεργάτες της απελευθέρωσης «της δικής μας Αμερικής»: Πρόκειται για στόχους και αντιλήψεις του Μαρτί που έθεσαν τα ιδεολογικά θεμέλια για την επανάσταση του 1959 και που δεν επρόκειτο να δικαιωθούν παρά μόνο μέσα από τη δεύτερη, σοσιαλιστική αυτή τη φορά, επανάσταση που έφεραν σε πέρας οι εργάτες και αγρότες της Κούβας».

Ήταν µια πολύπλευρη προσωπικότητα: ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, διηγηματογράφος, εκδότης, χαρισµατικός δηµοσιογράφος, μεταφραστής και επαναστάτης. Πολύγλωσσος, πολυταξιδεµένος και βαθιά διεθνιστής καθώς «πατρίδα του ήταν η ανθρωπότητα».

Στα άρθρα του, που δηµοσιεύτηκαν σε δεκάδες ισπανόφωνες εφηµερίδες, καθώς και σε άλλα κείµενά του, συναντάµε εκατοντάδες αναφορές σε πρόσωπα, µυθολογικά και υπαρκτά, και τόπους της αρχαίας και της σύγχρονης Ελλάδας. Αυτές οι αναφορές αποτέλεσαν την πρώτη ύλη της πρωτοποριακής µελέτης του Χοσέ Οριόλ Μαρέρο Μαρτίνες.