ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΓΙΑ … ΚΑΛΛΙΚΑΤΖΑΡΟΥΣ

Οι καλλικάτζαροι ή οι κωλοβελόνηδες ή άλλιως “παγανά” είναι ένας φαινομενικά αστικός μύθος και παράδοση που έχει μεταδοθεί από γενιά σε γενιά για πάνω από έναν αιώνα. Τα κοντά, μικρά και άσχημα μαύρα ανθρωπάκια με πόδια τράγου και μακριά ουρά που θυμίζει βελόνι και διαβολάκι (εξού και η ονομασία τους σε μερικές περιοχές “κωλοβελονήδες”) πρωταγωνιστούν σε πάμπολλες γορτινές ιστορίες και αφηγήσεις, ιδιαίτερα από τους πιο παλιούς.

Οι καλικάντζαροι λέγεται ότι κάνουν την εμφάνιση τους το τελευταίο 12ήμερο των γιορτών (από τις 25 Δεκεμβρίου μέχρι και τα φώτα 6 Ιανουαρίου) και αντίθετα με τον Αγ. Βασίλη και άλλες αγαπημένες γιορτινές φιγούρες, μισούν τις γιορτές και πάνε κόντρα στο νόημα και ατμόσφαιρα των Χριστουγέννων αφήνοντας ζημίες στο διάβα τους. Η όψη τους πάντα είναι κακάσχημη και συνήθως τριγυρνούν πεινασμένοι με κουρέλια που καλύπτουν το άσχημο και τριχωτό κορμί τους.

Σύμφωνα με την λαογραφική μας παράδοση, οι καλικάντζαροι είναι δαιμονικά πνεύματα τα οποία κατοικούν στον κάτω κόσμο και συγκεκριμένα μέσα στα έγκατα της γης. Κάθε χρόνο ξεκινούν να πριονίζουν το δήθεν δέντρο που στηρίζει όλη την γη με σκοπό να την καταστρέψουν. Όταν όμως μπαίνει το 12ημερο μεταξύ Χριστουγέννων και Φώτων, παρατάνε την δουλειά τους και αμολιούνται πάνω στη γη, κάνοντας μικρές και μεγάλες σκανταλιές όλων των ειδών. Λένε ότι έρχονται πάνω στη γη από σπηλιές, τούνελ, ποτάμια, καταβόθρες ή και μυρμηγκοφωλιές ακόμα. Ο λόγος που έρχονται τα Χριστούγεννα και φεύγουν τα Θεοφάνια, είναι γιατί όταν ο Χριστός γεννήθηκε ήταν αβάφτιστος οπότε με την βάπτιση του τα Θεοφάνια, ξορκίζεται πάσα κακό και δαιμονικό πνεύμα, και τα μικρά αυτά διαβολάκια επιστρέφουν πίσω στο κάτω κόσμο, αναγκασμένα να πριονίζουν δια παντός το δέντρο που κρατά την γη, το όποιο ως δια μαγείας έχει ξαναφυτρώσει ολόκληρο μέχρι την επιστροφή τους. Αυτή είναι και η “κατάρα” τους για τα κακά που έχουν προκαλέσει.

Όταν εμφανίζονται σε ανθρώπους, συνήθως εμφανίζονται στην ύπαιθρο και μπορεί ενίοτε να πάρουν και μορφές ζώων. Μπαίνουν στα σπίτια από τυχόν ανοιχτά παράθυρα και καμινάδες ηχηρά και αρχίζουν να καταστρέφουν ή ακόμα και να κλέβουν αντικείμενα στο διάβα τους. Μιας και είναι πεινασμένοι, σε πολλές μαρτυρίες, τρώνε ότι βρουν μπροστά τους με ιδιαίτερη προτίμηση στο χοιρινό κρέας (το οποίο υπήρχε στα σπίτια των περισσότερων παλιών στα χωριά, μετά την πατροπαράδοτη σφαγή γουρουνιού την παραμονή των Χριστουγέννων. Ο λαός τους φαντάζεται με διάφορες μορφές κατά περιοχή με κοινό γνώρισμα την ασχήμια τους. Συνήθως είναι «κακομούτσουνοι» και «σιχαμένοι», «καθένας τους έχει κι απόνα κουσούρι, άλλοι στραβοί, άλλοι κουτσοί, άλλοι μονόματοι, μονοπόδαροι, στραβοπόδαροι, στραβόστομοι, στραβοπρόσωποι, στραβομούρηδες, στραβοχέρηδες, ξεπλατισμένοι, ξετσακισμένοι και κοντολογής όλα τα κουσούρια και τα σακατιλίκια του κόσμου τα βρίσκεις όλα πάνω τους».

Είναι πολύ ευκίνητοι ανεβαίνουν στα δένδρα πηδούν από στέγη σε στέγη σπάζοντας κεραμίδια και κάνοντας μεγάλη φασαρία. Και ότι βρουν απλωμένα τα ποδοπατούν. Άμα βρουν ευκαιρία κατεβαίνουν από τις καμινάδες στα σπίτια και μαγαρίζουν τα πάντα.

Σε μερικά μέρη τους καλικάντζαρους τους συνοδεύει η μάνα τους η «Καλικατζαρού» που τους «ορμηνεύει» τι να πειράξουν. Σε κάποια νησιά οι καλικάντζαροι έρχονται με τις γυναίκες τους ή μόνο οι γυναίκες τους οι «καλικαντζαρίνες»! Και προκειμένου οι νοικοκυραίοι να αποφύγουν ένα τέτοιο συρφετό ρίχνουν στα κεραμίδια κομμάτια από χοιρινό ή λουκάνικα ή ξηροτήγανα.

Γενικά πιστεύεται ότι οι καλικάντζαροι αδυνατούν να βλάψουν τους ανθρώπους αλλά μόνο να τους πειράξουν, ενοχλήσουν ή να τους φοβίσουν αφού θεωρούνται (Μακεδονία) μωροί και ευκολόπιστοι. Λέγεται ότι ανεβαίνουν στους ώμους των ανθρώπων που συναντούν τη νύκτα και προσπαθούν να τους πνίξουν αν δεν αποκριθούν σωστά σε ότι ερωτηθούν ή κατ΄ άλλους τους παρασύρουν σε χορό που όμως τους καλούς χορευτές τους ανταμείβουν ή κατ΄ άλλους παίρνουν τη μιλιά σε όποιον μιλήσει κατά τη συνάντηση μαζί τους.

ΘΡΑΚΗ

Στη Θράκη πιστεύουν ότι οι Καλικάντζαροι συνηθίζουν να κατεβαίνουν τη νύχτα από το τζάκι και ν’ αρπάζουν τα λουκάνικα, κι ότι χορεύουν γύρω από τα πηγάδια, όπου, αν πάει κανείς, τον βάζουν με το στανιό να χορέψει μαζί τους. Λέγεται ότι ανεβαίνουν στους ώμους των ανθρώπων που συναντούν τη νύχτα και προσπαθούν να τους πνίξουν αν δεν αποκριθούν σωστά σε ό,τι ερωτηθούν ή, κατ΄ άλλους, τους παρασύρουν σε χορό όπου τους καλούς χορευτές τους ανταμείβουν ή παίρνουν τη μιλιά σε όποιον μιλήσει κατά τη συνάντηση μαζί τους

Σε άλλες περιοχές η παράδοση λέει ότι έχουν γυναίκες και παιδιά, ζευγαρώνουν και γεννούν σαν άνθρωποι. Είναι άμορφοι και μπορούν να αλλάζουν μορφή ή να μεταμορφώνονται. Όλα αυτά μέχρι την μέρα των Θεοφανείων όπως είπαμε γιατί με τον Αγιασμό εξαφανίζονται (μέχρι την επόμενη χρονιά).