Λουλουδάδες της Κηφισιάς

γράφει η Βασιλική Πιτούλη

Η Ανθοκομική Έκθεση της Κηφισιάς αποτελεί πολύχρονο θεσμό. Γράφοντας όσα θα διαβάσετε παρακάτω, προσπάθησα να συνδυάσω τα λουλούδια και την πρόσφατη ιστορία της πόλης, διότι τα μεν λουλούδια αποτελούν τα πανέμορφα «τιμώμενα πρόσωπα», το ίδιο το αντικείμενο της έκθεσης, η δε ιστορία, διότι, ανεξάρτητα από την οποιαδήποτε επικαιρότητα, αποτελεί ένα από τα πάθη μου. Και όχι αποκλειστικά δικό μου, θέλω να ελπίζω. Οι λουλουδάδες της Κηφισιάς, λοιπόν. Το λουλούδι, το θέμα μας. Επειδή μου αρέσει πάντα να ανατρέχω στην αρχή, στη ρίζα των λέξεων, δε θα μπορούσα ν’ αρχίσω διαφορετικά στη συγκεκριμένη περίπτωση. Σύμφωνα με το λεξικό Μπαμπινιώτη, η μεσαιωνική λέξη «λουλούδι» είναι αβεβαίου ετοίμου. Προέρχεται από την αλβανική «l’ul’e» ή κατ’ άλλη άποψη, πρόκειται για συμφυρμό των λ, λειλίδιον και λειρίδιον, διότι μεταγενέστερα «λειρίον» λεγόταν ο κρίνος. Υπάρχει και τρίτη εκδοχή. Το λουλούδι προέρχεται από το ουσιαστικό λίλιον το οποίο δεν είναι παρά ο εξελληνισμός του λατινικού lilium που σημαίνει πάλι κρίνο. Στο λίλιον λοιπόν προστίθεται η υποκοριστική κατάληξη «ούδι» και ιδού η λέξη μας. Επιλέγετε όποια άποψη σας αρέσει ή σας ταιριάζει περισσότερο. Το μεσαιωνικό λουλούδι, το αρχαιοελληνικό άνθος. Από τα πιο όμορφα και σίγουρα το πιο άκακο πλάσμα του Θεού επί της γης. Το λουλούδι, όταν πια έχει ολοκληρωθεί ο κύκλος της ζωής του, είναι το μόνο πτώμα που δε μυρίζει άσχημα ποτέ. Τα μαραμένα άνθη, ακόμη και μετά το θάνατό τους, είναι εύοσμα και μπορεί να γεμίσουν με το άρωμά τους τα ντουλάπια και τα συρτάρια μας. Λουλουδάδες ή ανθοκόμοι είναι οι άνθρωποι που αφιέρωσαν τη ζωή τους στην καλλιέργεια και την εμπορία του είδους αυτού. Η ανθοκηπουρική θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το ευγενέστερο των επαγγελμάτων. Η Κηφισιά υπήρξε πάντα ένας ανθισμένος λουλουδόκηπος, περίτεχνος, κομψός, ένας μαγευτικός λουλουδόκηπος τον οποίο δεν αγνόησε ούτε ο Όθων, ούτε ο Δροσίνης, ούτε ο Σικελιανός και τόσοι άλλοι. Πολλές και γνωστές ήταν οι οικογένειες των ανθοκηπουρών της Κηφισιάς που έχουν άρρηκτα συνδέσει τα ονόματά τους με την ανθοκομική ιστορία του τόπου, την τόσο πλούσια, όσο και οι αναρίθμητες ποικιλίες των φυτών και των λουλουδιών. Οι ανθοκηπουροί της Κηφισιάς είχαν την τέχνη να στολίζουν με πανέμορφα και πλουμιστά λουλουδοφορέματα τους κήπους και τα πάρκα της πόλης. Είναι εκείνοι που κατέστησαν την αρχόντισσα Κηφισιά βασίλισσα των προαστίων, βασίλισσα των λουλουδιών. Οι ανθοκηπουροί στην Κηφισιά ήταν όλοι αυτοδίδακτοι. Η γνώση και η εξειδίκευση αποκτήθηκαν από τη συνεργασία που είχαν μεταξύ τους. Αντάλλασσαν επισκέψεις μεταξύ τους, συζητούσαν και αντάλλασσαν τις γνώσεις τους. Βέβαια, σημαντικό ρόλο έπαιξε και η σχέση «συνεννόησης με το αφεντικό». Εξαιτίας αυτής της σχέσης, πολλές φορές, αντί να πουν το όνομά τους ή το παρατσούκλι τους, έλεγαν για παράδειγμα «ο περιβολάρης του Βαρουξάκη». Κάθε αφεντικό, στην άκρη του κήπου, διέθετε ένα μικρό σπιτάκι στο οποίο έμενε ο κηπουρός. Ίσως γι αυτό οι κηπουροί ανήκαν και επισήμως στο «οικιακό προσωπικό». Πολλά από αυτά τα σπιτάκια σώζονται ακόμη. Οι κηπουροί φυσικά δε φρόντιζαν μόνο τους κήπους, αλλά και τις βεράντες με τις όμορφες ζαρντινιέρες, καθώς και τα πεζοδρόμια έξω από το σπίτι, με τις πικροδάφνες. Το φυτώριο έξω από το σπίτι το έφτιαχναν μόνοι τους. Έτσι, ποτέ δεν τους έλλειπαν τα φυτά. Γι αυτό το σκοπό είχαν τη «Σέρα». Ήταν μια τζαμαρία με σιδεροκατασκευή, γεμάτη ράφια, όπου τοποθετούσαν τα φυτά. Τις κρύες νύχτες του χειμώνα, άναβαν μια ξυλόσομπα, για να μην κρυώσουν τα διάφορα φυτά που ήταν πολύ μικρά και αδύνατα ακόμη. Αυτό δε το κομμάτι του κήπου το περιποιούνταν με ξεχωριστή φροντίδα. Ήταν γεμάτο κρεμασμένες γλάστρες με βαμβακούλες και σπαράγγια και με τους παπύρους και τις κάλλες κάτω από τη βρύση. Πολλές φορές ο κηπουρός έπινε εκεί το καφεδάκι του, ενώ περιποιόταν με μεράκι το φυτώριό του. Όταν δε κλάδευε και κάποιο άτακτο λουλούδι του χαλούσε το σύνολο ή του έσπαζε, τότε στόλιζε με αυτό το αυτί του ή το τσεπάκι του γιλέκου του. Συχνά επίσης αυτό το λουλούδι το χρησιμοποιούσε σαν επισκεπτήριο στην κλειδαριά της πόρτας κάποιου φίλου, ή το χάριζε από φιλοφροσύνη σε κάποια κυρία. Όλοι οι ανθοκηπουροί, με ιδιαίτερη αγάπη στα λουλούδια και εξαιρετικό μεράκι στη δουλειά τους, ψαλίδιζαν το τσιμισίρι, τη λεβαντίνη, τη λιτρινάτα, τη ριζίνια και τη λιτριναντέρα, κάνοντας σχέδια όπως το κλασικό Γκρέκα, που έλεγαν ότι θέλει μεγάλη προσοχή. Στα πυράγκαθα και στα λιμβούρνα με το κλάδεμα έδιναν σχέδια πρωτότυπα κι έκαναν «αγγέλους», όπως έλεγαν. Όρος απαράβατος ήταν το «μην εγγίζετε», για να μη χαλά το σχέδιο. Τα σπίτια με τους πανέμορφους κήπους ήταν πολλά, όπως των Ραγκαβή, Ρωμάνου, Μάτσα, Δηλιγιάννη, Σάλιαρη, Δραγούμη, Ξύδη, Μέρμηγκα, Καλλέργη, Πεσμαζόγλου, Ζηρίνη, Χωρέμη, Μπενάκη, Δέλτα, Αγγελόπουλου, Μιχαλακόπουλου, Μουρούζη, Χαλκοκονδύλη, Παύλου Μελά, Ρετσίνα, Αγγελακόπουλου. Χρειάζονταν λοιπόν αρκετοί κηπουροί. Έτσι, πολλοί Κηφισιώτες έκαναν, από πατέρα σε γιο, αυτή τη δουλειά. Οι παλαιοί Κηφισιώτες ανθοκηπουροί από το 1880 έως το 1920 ήταν: Δημήτρης Μουχλίδης, Κωνσταντίνος Μουχλίδης, Χρ. Κοκκινάκης, Γιώργος Κατσίμπας, Μάρκος Γκιάλης, Παυλίδης, Δημήτρης Κοκκινάκης. Οι νεότεροι Κηφισιώτες ανθοκηπουροί από το 1920 ως το 1950 ήταν: Γεώργιος και Πέτρος Μουχλίδης, Τάσος και Γιώργος Κατσίμπας. Γεώργιος και Δημήτρης Γκιάλης, Δροσινός, Δημήτρης και Στέλιος Καψαμπέλης, Ν. Σαντοριναίος, Κώστας Ματαίος, Σπύρος και Νικ. Ματαίος, Γ. Παναγιωτόπουλος, Κων. και Βασ. Βασιλείου, αδελφοί Καπετανάκη, Πονηράκης, Μαρινάκης, Σούρπης, Χιωτάκης. Στη βίλα του Καζούλη ανθοκηπουρός ήταν ο Ορφανόπουλος. Στου Καλυφτάκη ήταν ωραία με τις φημισμένες και περιποιημένες Κηφισιώτικες κερασιές. Την πρώτη Φεβρουαρίου οι ανθοκηπουροί γιόρταζαν τον προστάτη τους, τον Άγιο Τρύφωνα. Αυτοί τη μέρα δε δούλευαν και τιμούσαν τον άγιό τους. Τις Απόκριες έκαναν το χορό τους στο ξενοδοχείο του Ρούσσου. Η μεγάλη του αίθουσα ήταν στολισμένη με κλαδιά αμυγδαλιάς και οι μελωδίες του τανγκό και του βαλς γέμιζαν ολόκληρο το χώρο. Ένας σημαντικός Κηφισιώτης λουλουδάς ήταν και ο Παντελής Ιωαννίδης. Ήταν γιος του Κωνσταντίνου Ιωαννίδη από την Καππαδοκία και της Αγγελικής Κουτσουράδη από την Κηφισιά και γεννήθηκε στην πόλη μας το 1941. Δύσκολες εποχές, τότε. Κουβαλώντας από τη μεριά του πατέρα του ακέραιο το μικρασιατικό δαιμόνιο και από τη μεριά της μάνας του την αγάπη και το μεράκι για το λουλούδι, αποφασίζει να ασχοληθεί σοβαρά με την ανθοδετική και την ανθοκομία. Ο Παντελής Ιωαννίδης δημιουργεί εμπορικά καταστήματα σε κεντρικά σημεία των Αθηνών, διαισθάνεται την ανάγκη αλλαγής της συνήθειας να προσφέρουν οι άνθρωποι λουλούδια ιδιοχείρως και πρωτοπορεί στην αποστολή λουλουδιών. Μελετάει σε βάθος την τέχνη της ανθοδετικής και της ανθοκομίας, δημιουργεί νέους συνδυασμούς λουλουδιών, εισάγει νωπά άνθη από την Ολλανδία, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Κένυα, την Ταϊλάνδη, το Εκουαδόρ. Θα κλείσω αυτό το αφιέρωμα στους Κηφισιώτες λουλουδάδες με ένα αυθόρμητο εγκώμιο στο άνθος, τη μικρή αυτή συγκινητική ύπαρξη που συντροφεύει τη χαρά και τη λύπη των ανθρώπων, λέγοντας το εξής: Ο κόσμος των λουλουδιών δεν έχει όρια για τον απλό λόγο ότι ούτε η ομορφιά ούτε η αγάπη έχουν.