Ποίηση-Λογοτεχνία

«Οι άγκυρες δεν ωφελούν» της Ρίτσας Μασούρα

By  | 

Eικονογράφηση :  Γιάννης Ψυχοπαίδης

(Εκδόσεις Φίλντισι,  Αθήνα  2019)

Eίναι  η ποιητική συλλογή μιας βιωματικής αφήγησης  και ρεαλιστικής απόδοσης επεισοδίων της ζωής, που αποτίνει  ωδή στον έρωτα και ύμνο στη ζωή. Αποδίδει ελεγεία στην αγάπη, στις μεταπτώσεις  των   συναισθημάτων,  στη φθορά των αξιών.

Η ιδιοσυστασία της δημιουργού συνθέτει ένα ενδιαφέρον έργο, διαχωρισμένο σε  τέσσερις, διακριτές ενότητες. Άλλοτε γίνεται αλληγορικό και συμβολικό, εμπνευσμένο από την ανθρώπινη παρουσία και επικεντρωμένο στον ψυχισμό της, αναφέρεται με λυρική διάθεση στο συναισθηματικό της κόσμο. Άλλοτε, γίνεται ρεαλιστικό  όπου με επιγραμματικές διατυπώσεις ιδεολογημάτων και στοχασμών εκφράζει αισθητικές και κοινωνικές  απόψεις  με τόλμη και ειλικρίνεια.

Η συγγραφέας, ξαφνιάζει, αιφνιδιάζει τον αναγνώστη, με τον ειλικρινή και αυθόρμητο, πηγαίο λόγο της, αφήνοντας συναισθήματα κρυμμένα στα βάθη της ψυχής, να ξεδιπλωθούν και να ριζώσουν στη σκέψη.

Οι ενότητες έχουν κοινά σημεία την έντονη περισυλλογή, τον ευαίσθητο  ψυχισμό, το διαμελισμό των σκέψεων και την άλωση του νου, που προκαλούν ο έρωτας και οι κοινωνικοί προβληματισμοί.

Η ποιητική συλλογή «Οι άγκυρες δεν ωφελούν» με άγγιξε βαθιά, με συγκίνησε έντονα και βρήκα μέσα στη ροή των λέξεων και την πλοκή των νοημάτων, θαμμένα συναισθήματα και κρυμμένες σκέψεις του μυαλού μου, συχνά μνήμες ξεχασμένες.

Είναι ένα έργο βαθιά συναισθηματικό, που  μέσα στις διαδρομές του, ο καθένας μας θα βρει δικές του στιγμές, δικές του αναμνήσεις, πτυχές του εαυτού του, ταυτόσημες αλήθειες.

Πρόκειται για μια έκδοση όπου κάθε ποιητική ενότητα συνοδεύεται από  εικονογραφική πλαισίωση με την υπογραφή του Γιάννη Ψυχοπαίδη  και με τον γενικό τίτλο «Το γράμμα που δεν έφτασε ποτέ», αποτελώντας την περιγραφική εξιστόρηση του γραπτού λόγου με ανεξάρτητα έργα τέχνης, που περικλείουν τις θεματικές ενότητες.

Ο καλλιτέχνης  μέσα από την αναγνωρίσιμη πινελιά του, προσδίδει εικαστική αξία στο κείμενο. Το όνομα του, συνδεδεμένο άρρηκτα και ταυτόσημο με την ποιότητα, σφραγίζει αναπόσπαστα το αισθητικό πλαίσιο και το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα.

Η ιδεολογική του κατεύθυνση περικλείει την πλήρη και καθεαυτή αποδοχή της ποίησης ως την τέχνη που περιέχει το γνήσιο νόημα της ζωής.

Η «Βιογραφία», το μνημειώδες ζωγραφικό του έργο, τιμά τον άνθρωπο και αποτελεί παράλληλη έκφραση με συναφείς απόψεις στον  ποιητικό λόγο της Ρίτσας Μασούρα.

Τα ζωγραφικά έργα που συνοδεύουν την ποιητική συλλογή είναι αποδοσμένα με σύνθετες εικόνες σε έντονα χρώματα, καθαρά περιγράμματα, κοσμούνται  με  διακριτικά ένθετα στοιχεία, στα οποία αναγνωρίσιμες μορφές  προεκτείνουν, εντείνουν, τονίζουν και ενσαρκώνουν  την ποιητική σύλληψη.

Έργα αναγνωρίσιμα από την έντονη σχεδιαστική τους δύναμη και την  πυκνή γραφή, με σύμβολα ιδεογραφικά και στοιχεία  που διαχρονικά χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης στη ζωγραφική του,  διατηρούν την ισορροπία, την  ταυτότητα των πορτραίτων, τη λεπτότητα των γεωμετρικών γραμμών και το μέτρο  της σύνθεσης στις φόρμες.  Τα κρυφά μοτίβα που αναδεικνύονται μέσα από την παρατήρηση και την αναγωγή της φαντασίας σε πρόσωπα ιστορικά αναγνωρίσιμα,  κυριεύουν την ψυχή μας και  διαθέτουν περιγραφικά στοιχεία αξιοθαύμαστης ακρίβειας.

Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης συνδυάζοντας δημιουργικά το ψυχικό του σθένος,  το στοχασμό και τη γοητεία, εκφράζει ποικίλες αισθήσεις και καταστάσεις. Στιγμές  ενατένισης, ερωτικής ευφορίας και γαλήνης,  αστάθειας και αμφιβολίας, τονίζουν τη σωματική και συναισθηματική διαφορετικότητα σε πρόσωπα ανδρών και γυναικών, σε αντικείμενα και καταστάσεις που διύλισε η μνήμη.

Εις μνήμην και εις ανάμνησιν : «Είναι στιγμές που θα΄θελα πίσω τη ζωή μου, όχι την ψεύτικη ζωή μου,  αλλά την άλλη που είχε αλήθειες και ψέματα  και πάθη  και έρωτες και εξεγέρσεις και συμβιβασμούς».

Νομοτέλεια :  «Στον έρωτα  εισβάλλεις με τον αέρα του νικητή, Αποχωρείς με την στάμπα του ηττημένου. Πικρή Νομοτέλεια!».

Το διάζωμα : «… Πάντα είχες ένα πάθος που με παράσερνε, ασχέτως χρόνου και ηλικίας. … Αλλά ποτέ δεν σε πλησίασα… ήσουν πάντα ο απέναντι δρόμος και το διάζωμα στη μέση, για να αποφεύγονται οι μετωπικές συγκρούσεις.

Στην αιχμή των ωκεανών : «… Έλα ν’ αγκαλιαστούμεστη μέση του πουθενά. Κι αν καταφέρουμε να αγγιχτούν οι ψυχές, τότε θα έχουμε λυτρωθεί από το άγος της τρέχουσας ζωής. …».

Εννοιολογικά σύμβολα και συνθέσεις, ενσαρκώνουν τοπία μνήμης     με γραφή σαφή, καθαρή, περίτεχνη όσο χρειάζεται,  σε σχέση ισορροπίας σχεδίων και χρωμάτων και περιγραφική στη χρήση των νοηματικών συμβόλων.                                             

Τα εκφραστικά μέσα ισορροπούν με το νοηματικό βάθος, η τελειότητα της περιγραφής φθάνει στο μέγιστο βαθμό για να είναι κατανοητό στην ματιά.  Λιτά μέσα γραφής, καθαρά γραμμικά περιγράμματα, διατυπώνουν με πληρότητα τις συναισθηματικές φορτίσεις, αφήνοντας πρόδηλη την εμπειρία του καλλιτέχνη.                         

Του έρωτα οι καημοί κι οι απολογισμοί : «Κάποιοι έρωτες ψάχνουν καινούργιες  ευκαιρίες να ζήσουν».

Σωτήρια σιωπή: «…Λυγίζω, Γονατίζω, Ξαπλώνω μπρούμυτα στο έδαφος, την ατελή μου μνήμη προφυλάσσει η σιωπή, Σωτήρια σιωπή της  ύπαρξής μου».

Συμβιβασμός : «…Ούτε που γύρισες να με κοιτάξεις, Το χέρι έμεινε μετέωρο, Συμβιβασμένο χέρι μιας μοναχικής πια γυναίκας».

Θυμήσου : «Σου έλεγα : Σε θέλω δίπλα μου στις κρίσεις πανικού μου. Μου έλεγες : Κάνε μια βόλτα στο τετράγωνο, θα σου περάσουν.  Έτσι λυτρώθηκα από σένα, όχι από τον πανικό μου».

Τα πορτραίτα των πρωταγωνιστών, χωρίς φόντο υποστήριξης, απελευθερώνουν τον αναγνώστη, να τα εντάξει σε όποιο χώρο, η φαντασία του, επιθυμεί.

Τα στοιχεία της τέχνης του Γιάννη Ψυχοπαίδη συνηγορούν επιπλέον στο συμβολισμό των εννοιών του κειμένου, εντείνοντας στη χρήση και στη σημασία τους.

 Απολογία : «…Ήδη ένα μαχαίρι έχει ξεκινήσει την  αντίστροφη διαδρομή προς την καρδιά μου. Και δεν είδα κανένα δικό σας χέρι να απλώνεται για να του κόψει το δρόμο».

Ο ελκυστήρας του μέλλοντος : «…Ίσως να νοσταλγώ ένα φιλί, ένα χάδι, μια ενθάρρυνση, κάτι πολύ μικρό. ….Στην ηλικία μου έχω συλλέξει εμπειρίες αιώνων. …Έπαψα προ καιρού να είμαι εραστής του ελκυστήρα της νοσταλγίας».

Ο τόνος της φωνής : «Έπαιζα πάντα με τον τόνο της φωνής μου. Τον διαμόρφωνα πάντα με τις περιστάσεις. Τώρα, διαμορφώνω τη σιωπή μου, μακριά από τις όποιες περιστάσεις».

«Όταν μας δίνουν φτερά, πρέπει να μαθαίνουμε αυτόματα να πετάμε! Σχεδόν σαν τα πουλιά!».

Η ταύτιση των συμβόλων και των εικόνων, με τις ονομασίες και τα εικαστικά τεχνάσματα, καθορίζουν και την αντίστοιχη έκφραση των συναισθημάτων.                                           

Οι ζωές των άλλων : «Οι άνθρωποι μικροί και μεγάλοι  σε όλες τις εποχές, αναζητούν ήρωες, αναζητούν μύθους».

Ασμίλευτα αγάλματα : «… Λες κι είναι άγαλμα το κορμί της  που κανείς δεν πρόλαβε να σμιλέψει. Λένε πως όταν ήταν νια, ένας τρελός οδηγός, σε κείνη τη γωνία, της έκλεψε το βιός της, τον άνδρα τον αγαπημένο. Τον είδε να πεθαίνει μπροστά στα μάτια της, Μόλις είχαν ανταλλάξει όρκους αιώνιας αγάπης. Έκτοτε, η ψηλή γυναίκα με το χαμένο βλέμμα στέκεται καθημερινά ώρες πολλές στη γωνία. Στο πρόσωπό της, ποτέ κανείς δεν είδε κάποιο δάκρυ να κυλάει.  Προς τι άλλωστε; Τα δάκρυα είναι για τους ζωντανούς. Τα ασμίλευτα αγάλματα δεν κλαίνε».

Επιβίωση : «Ποτέ δεν είχα χρόνο για το θάνατο, ακόμη και τότε, που βγήκες τόσο ξαφνικά απ΄τη ζωή μου. Ένα τροχαίο έφταιξε, σαν όλα τα τροχαία που συμβαίνουν κάθε μέρα. … Ήμουν πάντα αλλού. Σε άλλες ευθύνες και υποχρεώσεις. Σπανίως σε χαρές, με μικρές εξάρσεις, πολλές φορές ασήμαντες για να τις ανασύρω.  Ήμουν πάντοτε άλλού. … Μια λέξη συντόνιζε και αποσυντόνιζε το μυαλό : Επιβίωση. Χωρίς πολλές ερμηνείες. Αταβιστικά σχεδόν. Τώρα, οι αναμνήσεις πιάνουν περισσότερο  χώρο από τα όνειρα. Κι αναρωτιέμαι αν η σκέψη του θανάτου θα πιάνει στο εξής περισσότερο χώρο από την  ίδια τη ζωή.  Φοβάμαι πως δεν θα το μάθω ποτέ. Η επιβίωση θα τα σαρώνει όλα»

Θραύσματα σχεδίου πυκνής γραφής, συγκρουόμενες γραμμές, φόρμες αυστηρές  δείχνουν τα υπολείμματα κτιρίου που βίαια απωλέσθηκε και η φαντασία μας σε εγρήγορση προσπαθεί να συνθέσει το τμήμα του παζλ που λείπει.

Κραυγές μιας καθολικής κρίσης : «Εμείς δεν θα επιτρέψουμε ποτέ στους εαυτούς μας να ζήσουν  Τιτανικούς, ούτε θ΄αφήσουμε το καράβι της χώρας να βυθιστεί».


Συμβιβασμός : «…Μου χες πει : Θα ‘ χει άγκυρα. Δεν μπορεί να στέκει εκεί τόσες ώρες.  Σου ‘ χα πει :  Καμιά φορά οι άγκυρες δεν ωφελούν.  Οι άνθρωποι δεν πρέπει να αγκυροβολούν, πρέπει να νοιώθουν ελεύθεροι να φεύγουν, ακόμη κι αν οι καιροί λυσσομανούν. Μα κείνο το βράδυ δεν είχε καιρό. Μια νηνεμία μόνο…».

Η Ρίτσα Μασούρα συνεχίζει τις διαδρομές στην αναζήτηση των ψυχικών οδών και στις διακλαδώσεις του νου. Με περιπετειώδες, ανήσυχο και ταυτόχρονα ευαίσθητο και καυστικό  πνεύμα εκφράζει σθεναρά τις απόψεις της.

Ευαισθητοποιημένη  από τις κοινωνικές αδικίες  που επηρέασαν ανθρώπους, με μάχες ζωής που μας μαθαίνουν πάντα κάτι, ακόμη και όταν τις έχουμε χάσει, σε  ανάκατα συναισθήματα που μας αναστατώνουν χωρίς να μπορούμε να αντιδράσουμε, αλλά που εμφανίζονται για κάποιο σκοπό, τον οποίο κατανοούμε στο τέλος του συμβάντος, σε όλα τα διδάγματα ζωής, η Ρίτσα Μασούρα με την ποιητική της γραφή και με την υποστηρικτική σύνθεση των εικόνων του Γιάννη Ψυχοπαίδη στέλνει «Το γράμμα που δεν έφτασε ποτέ» και με την αναμενόμενη μεγαλοσύνη που της αρμόζει απευθύνει


Προσευχή : «Υπέρλαμπρος ήλιος κάτω απ’ το μάτι του Θεού. Ας σεβαστούμε όλα όσα μας δόθηκαν. Είναι κι αυτό ένα από τα αιτήματά μου, καθώς σιγά σιγά σμικρύνομαι κι αποχωρώ. Ας εισακουστώ».


                                                      Αννίτα Πατσουράκη

                                                        Ιστορικός Τέχνης

Απόφοιτη Ελληνογαλλικής Σχολής "Αγιος Ιωσήφ", Καθηγήτρια γαλλικών, πολύγλωσση και με διδακτική εμπειρία και εξιδείκευση στην εκμάθηση ξένων γλωσσών στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και δυσλεξία(ΕΚΠΑ), αρθρογράφος, πρόσκοπος, εθελόντρια.

Ακολουθήστε μας!


This will close in 10 seconds